Ông Đồng Quốc Thiều- Văn phòng điều phối Nông thôn mới Trung ương, tham luận tại hội nghị "Chương trình OCOP và khởi nghiệp trong chương trình OCOP"
Mỗi xã một sản phẩm là mô hình được học tập từ phong trào Mỗi làng một sản phẩm của của Nhật Bản - OVOP, phong trào này được triển khai đầu tiên ở Nhật Bản từ thập niên 70 của thế kỷ trước và đã mang lại nhiều lợi ích người dân. Đến nay phong trào đã lan tỏa đến 40 nước trong khu vực châu Á, châu Phi, Mỹ La tinh, mang lại đời sống ấm no cho người dân vùng nông thôn, đóng góp tích cực vào sự phát triểnkhu vực nông thôn, điển hình là Chương trình Mỗi cộng đồng một sản phẩm - OTOP của Chính phủ Thái Lan được triển khai từ năm 2001, sau gần 20 năm thực hiện, đã tạo ra hơn 200 nghìn sản phẩm hàng hóa và dịch vụ ở vùng nông thôn trên phạm vi toàn quốc. Ở Việt Nam chúng ta Chương trình Mỗi xã một sản phẩm – OCOP thực chất là giải pháp là phát triển kinh tế từ các sản phẩm nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, truyền thống văn hóa, danh thắng các địa phương, đó là những sản phẩm tiềm năng lợi thế của các vùng miền chưa được phát huy, khai thác để phát triển kinh tế nâng cao thu nhập cho người dân vùng nông thôn.Trọng tâm của Chương trình OCOP là phát triển sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, do các thành phần kinh tế tư nhân và kinh tế tập thể thực hiện. Xương sống của OCOP là “Chu trình OCOP thường niên”, được thực hiện liên tục, lặp đi lặp lại hàng năm. Theo Chu trình này: Các sản phẩm phải do người dân đề xuất, không phải là chỉ định của cán bộ hay cơ quan hành chính Nhà nước; Dựa trên đề xuất của người dân, Nhà nước hỗ trợ một một phần kinh phí (Những nội dung mà các chủ thể khó thực hiện) và chỉ đạo, định hướng lồng ghép các nguồn lực sẵn có từ các Chương trình MTQG như: xây dựng NTM, giảm nghèo bền vững…. các đề án, dự án có liên quan đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; Các sản phẩm tham gia Chương trình bắt buộc phải được chấm điểm và phân hạng theo tiêu chí; Được hỗ trợ xúc tiến thương mại.
Trong Chương trình này Nhà nước đóng vai trò tạo ra “sân chơi” bằng cách ban hành các cơ chế chính sách hợp lý để hỗ trợ phát triển như: đào tạo nâng cao kiến thức, hỗ trợ lãi suất tín dụng, đề ra các tiêu chuẩn sản phẩm, quảng bá và định hướng hình thành lên các kênh phân phối sản phẩm…còn người dân đóng vai trò chính trong sân chơi này, họ tự quyết định lựa chọn và phát triển các sản phẩm gì có lợi thế cạnh tranh của địa phương mình, đồng thời phải làm sao để các sản phẩm đó có chất lượng tốt nhất theo đúng quy chuẩn đáp ứng nhu cầu của thị trường. Chất lượng sản phẩm chính là yếu tố quyết định sự thành công của Chương trình. Yếu tố này không chỉ thể hiện ở bản thân chất lượng của hàng hóa được kết tinh ở khâu sản xuất nguyên liệu, công nghệ chế biến và bảo quản đã được giám định kỹ lưỡng, mà phải làm thế nào tạo ra được ý thức sản xuất hàng hóa chất lượng cao trong hành vi của mỗi người dân. Ngoài ra nó còn thể hiện ở nghệ thuật bao bì, đóng gói sao cho hấp dẫn và thuận tiện sử dụng, bảo quản nhất cho người tiêu dùng.
Mục tiêu của Chương trình OCOP là nhằm thực hiện phát triển các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh các sản phẩm truyền thống, có lợi thế ở khu vực nông thôn góp phần tái cơ cấu nền kinh tế nông thôn theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị. Thực hiện có hiệu quả nhóm tiêu chí “Kinh tế và hình thức tổ chức sản xuất” trong Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Thông qua việc phát triển sản xuất tại các địa bàn nông thôn góp phần hạn chế việc giảm dân số nông thôn di cư ra thành phố, bảo vệ môi trường và gìn giữ ổn định xã hội nông thôn.
Việc triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm có một ý nghĩa to lớn trong phát triển kinh tế - xã hội, đó là: khi triển khai thành công nó sẽ giúp nâng cao thu nhập tạo ra nhiều công ăn việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân và thực hiện có hiệu quả nhóm tiêu chí “Kinh tế và hình thức tổ chức sản xuất” trong xây dựng nông thôn mới; làm thay đổi tập quán sản xuất lạc hậu, hướng người dân vào kinh tế thị trường, tạo ra hướng đi mới trong sản xuất kinh doanh các sản phẩm truyền thống có lợi thế ở khu vực nông thôn góp phần tái cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp; góp phần làm giảm việc di dân từ nông thôn ra thành phố; thông qua chương trình góp phần đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, đây chính là yếu tố thúc đẩy sự phát triển một cách bền vững kinh tế khu vực nông thôn. OCOP tạo ra các sản phẩm dịch vụ có chất lượng phục vụ phát triển du lịch tại các vùng miền.
Như vậy Chương trình OCOP tập trung giải quyết hàng loạt vấn đề ở nông thôn hiện nay như: hình thành và tái cấu trúc các hợp tác xã, doanh nghiệp ở vùng nông thôn trở thành chủ nhân của quá trình phát triển; tạo công ăn việc làm, thu nhập thông qua sản xuất và kinh doanh các sản phẩm, dịch vụ có lợi thế; đào tạo, huấn luyện nhân lực tham gia OCOP; bảo vệ môi trường, anh sinh xã hội…Đó là các vấn đề cốt yếu mà Đảng, Nhà nước đã xác định trong các Nghị quyết: Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với vai trò quan trọng của kinh tế hợp tác; xây dựng Chính phủ kiến tạo, liêm chính và hành động; mục tiêu 1 triệu doanh nghiệp, 15.000 hợp tác xã;…Vì vậy OCOP không đơn thuần là chương trình kinh tế, mà còn tham gia thực hiện các vấn đề về chính trị, xã hội ở khu vực nông thôn, do vậy cần có sự vào cuộc quyết liệt, sâu sát của cấp uỷ Đảng từ tỉnh đến huyện, xã để Chương trình OCOP được triển khai một cách có bài bản, nghiêm túc.
Ký kết biên bản ghi nhớ giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và hệ thống siêu thị Big C tại Hội nghị
Tiềm năng phát triển, kết quả bước đầu và những tồn tại trong phát triển sản phẩm OCOP
Tiềm năng phát triển Sản phẩm OCOP
Theo kết quả tổng hợp, tại 63 tỉnh, thành phố, đã xác định được có 6.010 doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, hộ gia đình (có đăng ký kinh doanh), trong đó có 3.126 doanh nghiệp (chiếm 76,6% số doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp trong cả nước), tổ chức sản xuất 4.823 sản phẩm lợi thế thuộc 06 nhóm sản phẩm, trong đó: Nhóm Thực phẩm có 2.584 sản phẩm; nhóm Đồ uống có 1.041 sản phẩm; nhóm Thảo dược có 231 sản phẩm; nhóm Vải và may mặc có 186 sản phẩm; nhóm Lưu niệm - nội thất - trang trí có 580 sản phẩm; nhóm Dịch vụ du lịch nông thôn có 201 sản phẩm với 413 làng bản Văn hóa gắn liền với du lịch.
Trên cơ sở phân tích, đánh giá, cho thấy hầu hết các sản phẩm, dịch vụ trên đều có khả năng, dư địa phát triển, đa dạng hóa sản phẩm và thương mại hóa, đây là một lợi thế rất lớn để các doanh nghiệp đánh giá lựa chọn dòng sản phẩm để khởi nghiệp. Doanh nghiệp chú trọng đầu tư, chỉ đạo tổ chức sản xuất một cách bài bản, đồng bộ, đáp ứng về chuẩn hóa sản phẩm, thị hiếu của người tiêu dùng sẽ tạo nên thương hiệu cho sản phẩm, uy tín trên thị trường trong và ngoài nước, góp phần vào sự thành công của mỗi doanh nghiệp khởi nghiệp từ Chương trình OCOP một cách bền vững.
Sản phẩm trưng bầy tại Hội nghị
Kết quả đạt được
Chương trình OCOP sau hơn 01 năm triển khai đã có những kết quả vượt bậc cả về số lượng sản phẩm tham gia chương trình, mẫu mã, chất lượng được từng bước khẳng định, từng bước hình thành nhóm sản phẩm đặc sản của từng vùng quê gắn với bảo tồn văn hoá và đặc trưng của mỗi vùng miền. Trong 58/63 tỉnh ban hành Quyết định phê duyệt Kế hoạch/Đề án thực hiện Chương trình, có 19 tỉnh ban hành Kế hoạch, 34 tỉnh ban hành Đề án, 5 tỉnh ban hành cả Đề án và Kế hoạch (Còn 5 tỉnh đang trong giai đoạn hoàn thiện nhưng chưa phê duyệt đề án/kế hoạch triển khai Chương trình). Tổng số sản phẩm dự kiến được chuẩn hóa OCOP đến năm 2020 là 3.749 sản phẩm. Trong đó nhóm Thực phẩm có 2.147 sản phẩm, nhóm Đồ uống có 387 sản phẩm, nhóm Thảo dược có 261 sản phẩm, nhóm Vải may mặc 100 sản phẩm, nhóm Lưu niệm, nội thất trang trí có 661 sản phẩm và nhóm Dịch vụ, du lịch và bán hàng có 193 sản phẩm. Tổng nguồn lực huy động dự kiến đạt gần 9.583 tỷ đồng. Đã có 09 tỉnh tổ chức đánh giá, phân hạng và có Quyết định công nhận cho 470 sản phẩm OCOP, trong đó có 09 sản phẩm 5 sao, 03 sản phẩm đề xuất 5 sao, 160sản phẩm 4 sao, 308 sản phẩm 3 sao, bao gồm: tỉnh Bắc Kạn có 37 sản phẩm (05 sản phẩm 4 sao, 32 sản phẩm 3 sao); tỉnh Quảng Nam có 25 sản phẩm (05 sản phẩm 4 sao, 20 sản phẩm 3 sao); tỉnh Lào Cai có 46 sản phẩm (01 sản phẩm 5sao, 11 sản phẩm 4 sao, 34sản phẩm 3 sao); tỉnh Quảng Ninh có 196 sản phẩm ( 08 sản phẩm 5 sao, 62 sản phẩm 4 sao, 126 sản phẩm 3 sao); tỉnh Bến Tre có 45 sản phẩm (31 sản phẩm 4 sao, 14 sản phẩm 3 sao); tỉnh Nam Định có 36 sản phẩm (17 sản phẩm 4 sao, 19 sản phẩm 3 sao); tỉnh Thái Nguyên có 25 sản phẩm (13 sản phẩm 4 sao, 12 sản phẩm 3 sao), Hà Tĩnh có 09 sản phẩm (01 sản phẩm 04 sao và 08sản phẩm 3 sao); tỉnh Bình Định có 51 sản phẩm (03sản phẩm đề xuất 5 sao, 06 sản phẩm 4 sao, 42 sản phẩm 3 sao).
Nhiều địa phương đã ban hành cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy, tăng cường hoạt động triển khai Chương trình (Quảng Ninh, Quảng Nam, Lâm Đồng, Hà Nam, Bắc Kạn, Sơn La, Hòa Bình…). Tỉnh Bắc Kạn là tỉnh đầu tiên của các nước đã vận động, thành lập Hội doanh nhân OCOP của tỉnh.
Bên cạnh đó đã ký kết kế hoạch phối hành động trong triển khai Chương trình với Trung ương Hội Phụ nữ Việt Nam; Tổng Cục Du lịch; Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh với phong trào khởi nghiệp trong sinh viên, đoàn viên từ OCOP; Trường đại học KHXH&NV thành phố Hồ Chí Minh; Hiệp hội Văn hóa ẩm thực; các tổ chức quốc tế như: Saemaunl Hàn Quốc, WB, IFAD, UNIDO.
Sản phẩm OCOP của Hợp tác xã nông nghiệp Mường Bi
Tập đoàn Central group, Bộ Nông nghiệp và PTNT cùng với UBND tỉnh Quảng Ninh, Bến Tre phối hợp tổ chức rất thành công hội chợ sản phẩm OCOP tại Siêu thị BigC Thăng Long Hà Nội và BigC An Lạc thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh Quảng Nam, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Ninh Bình đã tổ chức hội chợ OCOP của địa phương, doanh thu từ các hội chợ là hàng chục tỷ đồng, từ hội chợ đã mở ra nhiều cơ hội về liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm cho nhiều doanh nghiệp trong nước. Công ty VN post mart phối hợp với Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương xây dựng sàn giao dịch điện tử và cung ứng sản phẩm OCOP theo yêu cầu của khách hàng và còn rất nhiều đơn vị, doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế đã, đang sẵn sàng cam kết đồng hành cùng Chương trình OCOP, giúp đỡ địa phương trong công tác chứng nhận, chuẩn hóa sản phẩm.
Tổ chức Diễn đàn Kết nối mạng lưới IOCOP toàn cầu và Triển lãm quốc tế về phát triển phong trào OCOP (từ ngày 17 đến 20/4/2019 tại thành phố Hồ Chí Minh), Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ đã tham dự, chủ trì và phát biểu chỉ đạo tại diễn đàn. Diễn đàn thu hút hơn 500 đại biểu, trong đó có tham luận của đại biểu từ 14 quốc gia, đồng ý tham gia mạng lưới iOCOP do Việt Nam khởi xướng.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tổ chức Lễ phát động chương trình khởi nghiệp từ OCOP trong lực lượng thanh niên, sinh viên(ngày 08/01/2019, tại Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh), Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ đã tham dự và phát biểu chỉ đạo. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm cho sinh viên, thanh niên về chương trình khởi nghiệp; sinh viên, thanh niên toàn quốc cần trực tiếp tham gia vào các mô hình khởi nghiệp, chú trọng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và tổ chức tốt các phong trào thanh niên tình nguyện để hỗ trợ chương trình khởi nghiệp từ OCOP cho thanh niên, sinh viên, khu vực nông thôn ngày càng thu được nhiều kết quả tích cực.
Tồn tại
Bên cạnh những thành tựu đạt được thì lợi thế về sản vật, cảnh quan, văn hóa... ở các địa phương chưa được khai thác hết tiềm năng, sự chuyển biến phát triển kinh tế khu vực nông thôn nhìn chung còn chậm, một trong những nguyên nhân cơ bản là do các địa phương chưa xác định được các dòng sản phẩm chủ lực, có lợi thế cạnh tranh trên thị trường; công tác xúc tiến thương mại còn hạn chế, mô hình sản xuất kinh tế hộ còn chiếm tỷ lệ rất cao, mô hình tổ chức sản xuất tiên tiến (doanh nghiệp, HTX) còn thiếu cả số lượng và chất lượng; chế biến sản phẩm còn ở dạng thô; thiếu sự liên kết hiệu quả giữa các nhà doanh nghiệp, nhà khoa học và nông dân, chưa tận dụng hết tài nguyên nội tại (nguyên liệu, lao động, văn hóa...); tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo và năng suất lao động khu vực nông thôn đạt thấp; công tác quản lý chất lượng sản phẩm chưa được quan tâm đúng mức, quản lý nhà nước còn bất cập về định hướng quy hoạch sản xuất, cơ chế, chính sách huy động nguồn lực, kết nối thị trường. Chất lượng đội ngũ cán bộ vẫn còn tư tưởng làm cho, làm thay, người dân chưa chú trọng phát triển sản phẩm truyền thống có lợi thế theo quy mô hàng hoá; chuẩn hóa sản phẩm để đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng, của thị trường chưa thực sự được coi trọng (bao bì, chứng nhận an toàn thực phẩm, chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc) cùng với đó là các vấn đề về ô nhiễm môi trường, sự dịch chuyển lao động trẻ có trình độ từ nông thôn ra thành thị là trở ngại cho sự phát triển sản phẩm văn hóa truyền thống cũng như phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn.
Toàn cảnh Hội nghị
Cơ hội và thách thức của khởi nghiệp trong Chương trình OCOP
Cơ hội
Việt Nam là đất nước nông nghiệp, với văn hóa vùng miền đa dạng, mỗi vùng miền có vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, khí hậu khác biệt với những sản phẩm truyền thống, đặc trưng, lợi thế độc đáo khác nhau, hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Vì thế, cơ hội khởi nghiệp cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất chế biến sản phẩm nông nghiệp rất lớn, ngoài ra trước vấn nạn thực phẩm bẩn đang hoành hành, nông sản sạch, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, chất lượng đảm bảo đang trở thành nhu cầu bức thiết, lượng tiêu thụ đang ngày càng gia tăng, trong khi cung chưa đủ cầu. Cơ hội xuất khẩu nông sản sạch, an toàn, nông sản hữu cơ ra thị trường thế giới còn nhiều tiềm năng do nhu cầu thực phẩm sạch, thực phẩm hữu cơ trên thị trường thế giới đang tăng lên, mở ra cơ hội xuất khẩu tốt cho các tổ chức kinh tế trong nước.
Bên cạnh nguồn vốn hỗ trợ để phát triển sản phẩm OCOP của nhà nước thì nguồn vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài tìm đến sản phẩm nông nghiệp nước ta có xu hướng gia tăng. Hiện tại, nhiều doanh nghiệp Nhật Bản, Hàn Quốc… đang có kế hoạch đầu tư vào nông nghiệp Việt Nam, mang đến cơ hội cho doanh nghiệp Việt trong lĩnh vực này. Nguồn nhân lực được đào tạo chuyên môn tại các trường đại học đáp ứng nhu cầu cho sản xuất rất dồi dào, các trung tâm đào tạo áp dụng tiến bộ, thiết kế sáng tạo sản phẩm OCOP và doanh nghiệp khởi nghiệp đang hình thành và phát triển.
Thách thức
Phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp trong những năm qua còn nhiều khó khăn, trước tiên phải kể đến thu nhập của người dân còn thấp và tư duy sản xuất chưa cao, khiến việc nâng cao nhận thức cho cộng đồng về giá trị của sản phẩm nông nghiệp có chất lượng cao gặp không ít khó khăn, dẫn đến có sự thay đổi đáng kể về tập quán canh tác, nhưng vẫn rất chậm chạp.
Thiếu những chính sách cụ thể để hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp như: Hỗ trợ vốn để đầu tư cho sản xuất; quỹ đất đủ lớn để tạo vùng nguyên liệu phục vụ cho sản xuất và xây dựng nhà xưởng. Thiếu hạ tầng kết nối, hạ tầng thông tin trong nông nghiệp nông thôn, do đó chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực chế biến kinh doanh sản phẩm phẩm từ nông nghiệp.
Tổ chức quảng bá, truyền thông sản phẩm chưa được tổ chức bài bản, quy mô, rộng khắp, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia xúc tiến thương mại tại các hội chợ trong và ngoài nước để tìm kiếm thị trường còn gặp nhiều khó khăn và chưa thật sự hấp dẫn đối với doanh nghiệp, dẫn đến sản phẩm nông nghiệp của chúng ta chưa tìm được thị trường ổn định và bền vững.
Định hướng và giải pháp phát triển khởi nghiệp trong OCOP
Nhà nước ban hành những chính sách cụ thể và đầu tư đủ mạnh, có trọng điểm cho nông nghiệp để nông nghiệp nhanh chóng phát triển thành một nền nông nghiệp tiên tiến, có giá trị gia tăng cao, trong đó doanh nghiệp là đầu tàu trong việc tổ chức lại nông dân, lấy doanh nghiệp làm trung tâm và có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong sản xuất hàng hóa.
Để thu hút doanh nghiệp đầu tư, khởi nghiệp vào lĩnh vực phát triển sản phẩm nông nghiệp, cần có chủ trương, chính sách tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa để giúp doanh nghiệp ứng dụng kỹ thuật công nghệ hiện đại vào sản xuất thay cho các hình thức sản xuất truyền thống; Thực hiện tốt công tác quy hoạch, mở rộng đầu tư hạ tầng, bố trí đất đai để phát triển nông nghiệp và xây dựng các vùng chuyên canh sản xuất tập trung ứng dụng công nghệ cao. Bên cạnh đó, cần có nguồn vốn đầu tư cho những sáng kiến khoa học trong lĩnh vực nghiên cứu, chế tạo máy móc, thiết bị cần thiết phục vụ cho sản xuất.
Tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư, nhất là các doanh nghiệp liên kết sản xuất với nông dân theo chuỗi giá trị. Tăng cường sự liên kết, hợp tác chặt chẽ giữa 4 nhà (Nhà nước - nhà khoa học – nhà doanh nghiệp - nhà nông) trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ, huy động các nguồn lực, liên kết, hợp tác phát triển; tranh thủ mọi nguồn vốn từ ngân sách, các nguồn vốn của các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ.
Phát triển các hình thức liên kết, hợp tác trong nông dân, giữa nông dân với doanh nghiệp khởi nghiệp trong nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nhằm đầu tư mở rộng sản xuất gắn với chế biến tiêu thụ, tạo sản xuất ổn định và nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp, làm cơ sở để xây dựng thương hiệu sản phẩm nông nghiệp có uy tín trên thị trường. Đầu tư mạnh cho nghiên cứu về thị trường, về nghiên cứu khoa học công nghệ, từ kỹ thuật sản suất, chăm bón, thu hoạch, chế biến, bảo quản, lưu kho đến thị trường trong nước và quốc tế. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn, giải phóng sức lao động là giải pháp có tính then chốt, đột phá để tăng năng suất lao động, tăng giá trị gia tăng của sản phẩm.
Doanh nghiệp khởi nghiệp trước hết phải có đam mê và đối diện với khó khăn thất bại vì nếu không dám làm, không dấn thân, sợ thất bại thì không thể thành công. Nếu chưa có kinh nghiệm, phải đi học để học kinh nghiệm làm doanh nghiệp, phải biết xây dựng, phát triển các mối quan hệ, xây dựng kế hoạch phát triển khả thi và sản phẩm tốt để tìm nhà đầu tư. Muốn khởi nghiệp từ OCOP thành công, thì điều quan trọng đối với các doanh nghiệp là phải xây dựng chuỗi sản xuất khép kín, thắt chặt liên kết giữa “4 nhà” và đó chính là bàn đạp vững chắc, thành công cho những doanh nghiệp chọn khởi nghiệp từ sản phẩm OCOP.
Thực tế cho thấy rằng, con đường khởi nghiệp để dẫn đến thành công là một lộ trình sẽ gặp không ít khó khăn, đòi hỏi mỗi doanh nghiệp, hợp tác xã cần phải có một ý chí, khát vọng vươn lên để làm chủ vận mệnh và cơ hội. Hy vọng rằng trong giai đoạn này, với những chính sách kịp thời của nhà nước cùng với những quyết tâm cao độ của các địa phương, của các doanh nghiệp sẽ góp phần củng cố, thúc đẩy những niềm tin, những ý tưởng khởi nghiệp của doanh nghiệp từ Chương trình OCOP phát triển mạnh mẽ và mục tiêu Quốc gia khởi nghiệp mà Thủ tướng Chính phủ đã phát động trong tương lai gần nhất định sẽ thành công./.
